CD-DVD

Senfoniler No.5 & No.1

10.12.2011


Paylaş:


Estonyalı şef Paavo Järvi, Deutsche Kammerphilharmonie Bremen orkestrasıyla geçtiğimiz son 3-4 yılda Beethoven'in tüm senfonilerini kayda alan bir proje gerçekleştirdi. Järvi'nin 3. ve 8. senfonileri bir araya getirdiği kayıt eleştirmenlerde büyük hayranlık uyandırmış ve şefe Echo Classics ödülünü getirmişti. Daha sonra 2 ve 6, derken 4 ve 7, nihayetinde de 9, sırayla albüm kutularına girdiler ve böylelikle Beethoven senfoni döngülerine bir yenisi daha eklenmiş oldu. Elimdeki albümde bestecinin 5. ve 1. senfonileri yer alıyor.     

Kaydın ayırt edici özelliklerinden biri, "tarihsel olarak bilinçli icra" (historically informed performance ya da kısaca HIP) kategorisinde olması. Bu tür performans, icrada dönem enstrümanlarının kullanımını öngörebiliyor. En azından, dönem enstrümanı içermese bile partisyonda yazan ya da ima edilen her türlü müziksel yönergenin eserin bestelenme çağında nasıl anlaşıldığı ve uygulandığı yönünde yoğun bir araştırma ve birikime dayanıyor. Dolayısıyla, otantik olma iddialı böylesi bir Beethoven icrasıyla karşılaştığınızda, Karajan, Muti, Abbado gibi şeflerce oturtulmuş paradigmanın gözlükleriyle bakmamamız gerekiyor.     

Järvi, su katılmamış bir HIP'çi değil. Bugünün çalgılarını kullanıyor. Ancak, dönem pratiğiyle çok ilgili olduğu her halinden belli. 20. yüzyılın son çeyreğinin önemli Beethoven araştırmacısı Jonathan del Mar'ın edisyonunu kullanmış. 5. Senfoni'nin temeli olan kader motifinin ilk duyuruluşu ya da tekrarlarında, sesin uzama miktarına, sesi tutuştaki vibrato azlığına ve yay çekişlerindeki değişikliğe bakmak, farkı hissettiriyor. Järvi, Beethoven'in belirttiği tempolara tam bağlılık sergilerken, görece küçük topluluğun içinde (46 müzisyen) yaylı-tahta üflemeli-bakır üflemeli dengesinin yeniden belirlenmiş olması, alışılmış icralarda birçok noktada bastırılmış tahta üflemeli dokusunu öne çıkartıyor. Bir tür zaman yolculuğu da cabası! 5. Senfoni'nin uzunluğuyla meşhur kodasında, örneğin piccolonun sahip olduğu yer, herhalde hiçbir başka yorumda bu kadar demokratik olamazdı. Muzaffer son bölümde, birçok yerde, özellikle bakır nefesli pasajlarında cümle başlarının ve aksanların verilme şekli de çok farklı. Hatta kulağımıza bugünkü anlayışımız açısından askeri bile gelebilir.      

Ama yapmamız gereken tam da bu herhalde: 2011 şemalarımızı silip, buradaki nota, tını ve sonoritelere, tam bir tabula rasa olarak yani sıfır önyargıyla bakmak ve belki böylelikle tarihin belirli bir malzemeye ne denli eklemeler yaparak, ne çok kıyafetler giydirerek ilerlediğine, orijinalden ne kadar uzaklaşabildiğimize tanıklık etmek. Örneğin, timpaninin çalınışı da bugünkü stilden oldukça uzak. Ayrıca tüm orkestranın ya da çalgı gruplarının yaptığı staccato ve stacattisimo'lar arasındaki farklar, skora sadakat konusunda titizliğin derecesine dair ipuçları veriyor. 1. Senfoni'nin finalinde cümle yapısı noktalı, keskin; tempo ise zıpkın gibi ve şaşmaz! Sforzandolar, fp'ler terimin hakkını fazlasıyla veriyor ve sanırım dönemi anlamamız açısından kritik önem taşıyor. 1. Senfoni'nin başında Adagio molto'dan Allegro con brio'ya geçişte, melodinin artikülasyonu çok keskin!     Järvi, genel anlamda, grandeur içeren, cilalı ve aşırı romantik tavra ters. Onun düşüncesi bildik Beethoven tarzına uyup etkileyici olmaya çalışmak değil, dönemi canlandırmak. Dönemin çalma şekillerine uygun, çalgı bireşimi açısından yaylılar aleyhine dengelenmiş, romantik saplantılar açısından birçok yerde yadırgatıcı ve neticede had safhada ilginç bir çalış bu. Eğer tüm HIP yorumcularının iddiaları ve çaldıkları doğruysa -ki öyle görünüyor- Beethoven'in kendi zamanında eserini böyle duyduğu gerçeği önünde boyun eğmemiz gerekiyor. 

Ufuk Çakmak


BEETHOVEN  
Senfoniler No.5 & No.1  
The Deutsche Kammerphilharmonie Bremen  
Şef: Paavo Järvi  
RCA Red Seal (CD, 2011)

BENZER HABERLER

YORUMLAR


Akçaağaç Sok. Görhan Apt. No: 1/1A Acıbadem Üsküdar / İSTANBUL | T: 0532 343 9328 | F: 0216 326 39 20