02.02.2023
İkinci Dünya Savaşı sonrasının en büyük baritonlarından biri kuşkusuz Ettore Bastianini’dir. Tanrı vergisi olan olağanüstü sesi, ne yazık ki çok erken yaşta yakalandığı hastalık sonucu sonsuza kadar susmuş ve opera dünyası için zamansız bir kayıp olmuştur. Efsanevi bariton yaşasaydı, bu yıl 100. yaşını kutlayacaktı.
Bastianini’nin sesi, özellikle orta ve pes tonları koyu bir tınıya sahip olmasına rağmen parlaklığından da hiçbir şey kaybetmiyordu. Bunun için özellikle İtalyanlar onun ses rengini tarif etmek için “bronz sesli” tanımlamasını kullanmışlardır. Altın döneminde sol ve la bemol’e orta tonlarındaki zengin tını ve volümü taşıyan, tiz ve pes tonları arasında minimum renk değişimi gösteren bir sanatçıydı. Son dönemlerindeki tiz tonlarda çatlama problemi her ne kadar sesini fazla yorduğu veya tiz tesitürde artık rahat şarkı söyleyemediğine atfedildiyse de, ölümünden sonra aslında bu yıllarda kanserle mücadele ettiği ve gizlice çok ciddi tedavi gördüğü ortaya çıkmıştır. Oyunculuğu ve canlandırdığı karaktere bürünmesi hep biraz soğuk olarak eleştirilmiştir. Kimi rollerde, özellikle Il Trovatore’deki Kont rolünde soğuk ve az hareket eden fakat fiziksel olarak çok inandırıcı ve otoriter görünen Bastianini yıldızlaşmıştır.
İtalya’nın Toskana bölgesinde 24 Eylül 1922 tarihinde doğdu. Babasını hiç tanımayan Ettore, annesi ve büyükannesiyle beraber yaşarken okulda problemli bir öğrencilik hayatı yaşamaya başladı. Annesi onu, fırıncılık yapan komşuları Gaetano Vanni’ye emanet etti. Kendisi de yarı zamanlı bir tenor olarak çalışan Vanni, genç çocuktaki olağanüstü sesi keşfetti ve onu derhal yerel çocuk korosuna dahil etti. Bastianini 16 yaşına geldiğinde futbol, tenis ve bisiklet gibi spor dallarında da başarılar elde ediyordu. 17 yaşına geldiğinde Vanni onu, Siena’nın en iyi şan hocası olarak kabul edilen Fathima Ammannati Vannoni ve kocasına yolladı. Oldukça koyu olan ses renginden etkilenen karı koca, Bastianini’yi bas olarak çalıştırmaya başladılar. Bastianini, 1940 yılında 2. Dünya Savaşı’na İtalya’nın da dahil olmasıyla orduya katılmak zorunda kaldı ve uçak teknisyeni olarak görev yapmaya başladı. Savaşın sonunda Floransa’ya döndü ve Flaminio Conti ve soprano olan eşi Dina Mannucci Contina ile çalışmalarına devam etti. İlk defa sahneye La Boheme operasındaki Colline rolüyle 16 Kasım 1945 tarihinde Ravenna’da çıktı. Hemen sonra Mısır turnesine çıkan opera topluluğuna katıldı ve burada Rigoletto, Il Barbiere di Siviglia ve Lucia di Lammermoor operalarındaki bas rollerini canlandırdı. 1948 yılında ilk defa İspanya’ya gitti.
Ettore Bastianini ve Maria Callas, Poliuto
Bas rejisterinde sıkıntılar yaşayan Bastianini, Sparafucile’nin pes fa notası için bir koristten yardım istiyordu. Bunu duyan dönemin en büyük baritonlarından biri Gino Bechi ona aslında bir bas değil bariton olduğunu ve bu yönde çalışması gerektiğini söyledi. Aynı kanıyı daha sonra beraber çalıştığı Luciano Bettarini de tekrarlayınca 11 yıldır bas olarak eğitim gören Bastianini, Bettarini’ye güvenip onunla bariton repertuvarı çalışmaya başladı ve 17 Ocak 1952 tarihinde Siena’da ilk bariton rolü olan La Traviata operasındaki Germont’u canlandırdı. Aynı yıl Rigoletto operasındaki başrolü canlandıran Bastianini, zor geçen temsil sonrasında repertuvarında yaptığı değişiklikten şüphe ederken Floransa’da seslendirdiği Maça Kızı operasındaki Yeletski rolüyle tartışmasız şekilde bir bariton olarak opera dünyasında yerini aldı. Her zaman düşkün olduğu spor arabalarıyla şehirden şehire seyahat etmeye başladı.
1953 yılında Lucia di Lammermoor operasında ilk defa Maria Callas ile sahneye çıkan Bastianini adını her yerde duyurmaya başladı ve repertuvarına Il Tabarro’yu kattı. Daha sonra efsanevi iş birliktelikleri olacak olan Franco Corelli ile ilk defa Savaş ve Barış operasında aynı sahneyi paylaştı. Repertuvarına La Forza del Destino, Les Pecheurs de Perles, Andrea Chenier ve Perosi’nin La Passione operalarını kattı.
Ettore Bastianini ve Maria Callas, La Traviata
Sayısız başarı elde edeceği New York Metropolitan Operası’ndaki ilk temsili 5 Aralık 1953 tarihinde La Traviata operası oldu. Kısa sürede New York’ta Lucia Di Lammermoor ve Andrea Chenier, Don Carlo ve La Boheme operalarındaki bariton rollerini canlandırdı.
İtalya’ya geri döndüğünde repertuvarına Thais, Menotti’nin Amahl and the Night Visitors’daki Melchior rolünü ve La Forza del Destino’yu ekledi. O dönem bütün opera sanatçılarının sahnesinde söylemeyi hayal ettiği Milano Teatro alla Scala’da Renata Tebaldi ile Yevgeni Onyegin operasındaki başrolü canlandırdı ve o gece başarılarına bir yenisini ekledi. Üç hafta sonra yine Çaykovski’nin Mazeppa operasını Boris Christoff ve Magda Olivero gibi dev isimlerle seslendirdi.
Ettore Bastianini köpeği Zabo ile Adriana Lecouvreur temsili sonrası
1955 yılında Visconti’nin hala konuşulan efsanevi rejisinde Maria Callas ve Giuseppe di Stefano ile La Traviataoperasında aynı sahneyi paylaştı. Dargomizhski’nin Il Convito di Pietro olarak İtalyancaya çevrilen bir başka Rus operasını repertuvarına ekledi. Chicago operasını yöneten Carol Fox büyük gayretlerle ilk sezonunda Maria Callas ve Ettore Bastianini’yi I Puritani ve Il Trovatore operalarında bir araya getirdi. La Scala’da ilk defa repertuvarına kattığı Un Ballo in Maschera operasındaki Renato rolü için bir eleştirmenin “soğuk ve dramatik aksiyonu yansıtmaktan uzak olduğu” yönündeki eleştirisini ciddi bir şekilde dikkate aldı ve bu yönünü geliştirmek için çaba sarfetmeye başladı. 1956 yılında repertuvarına Faust operasındaki Valentin, 1957 yılında ise Carmen operasındaki Escamillo rollerini kattı. Aynı yıl Ernani ve La Gioconda operalarını da seslendirdi.
1957 yılının La Scala sezon açılışını Maria Callas ve Giuseppe di Stefano ile beraber Un Ballo in Maschera ile yapan Bastianini bir kez daha devleşti. 1958 yılında Scotto ile beraber söylediği L’Elisir d’Amore operasıyla ve yine Maria Callas ile aynı sahneyi paylaştığı Il Pirata operasıyla Milanolu sanatseverlerle buluştu. 1958 yılında ilk defa Herbert von Karajan ile Salzburg’da Don Carlo operasıyla çalışan Bastianini kısa sürede Avusturyalıların gözdesi oldu.
Ettore Bastianini, Antonietta Stella ve Franco Corelli, La Battalia di Legnano
İlk defa bu dönemde Bastianini’nin bir anda melankolik bir ruh haline bürünüp hiçbir şey yapmadan pencereden dışarı bakması, yalnız başına oturup konuşmaması, yüzünün hep üzgün bir ifadede olması fakat bir anda diğer İtalyan meslektaşlarıyla şakalaşmaya başlaması dikkat çekti. Hercules ve Nabucco’yu da repertuvarına eklemiş olan Bastianini, Maria Callas’ın son defa söyleyeceği Lucia di Lammermoor operasında kendisine katıldı. 1958 yılında Magda Olivero, Franco Corelli ve Giulietta Simionato ile beraber söylediği Adriana Lecouvreur operası hala koleksiyonerlerin CD arşivlerinde özenle tutup sıklıkla dinlediği kayıtlardan biri oldu.
Bastianini özellikle Decca ve Deutsche Grammaphon plak firmaları için çok sayıda kayıt yaptı. Sesinin altın döneminde yaptığı bu kayıtlar arasında Andrea Chenier, La Forza del Destino, La Boheme, La Favorita, Il Barbiere di Siviglia, La Gioconda, Cavalleria Rusticana, Don Carlo, Un Ballo in Maschera, Il Trovatore ve La Traviata vardır.
Ettore Bastianini, Nicola Zaccaria, Maria Callas, Franco Corelli, Poliuto
1960 yılında üç hafta içinde dört Poliuto temsiliyle aynı anda Don Carlo söylemesi ve aralarda La Forza Del Destinoprovaları yapması sonucu bazı eleştirmenlerden sesini ve fazla zorladığı yönünde eleştiriler aldı. 1961 yılında Milano’daki Teatro alla Scala’nın sezonunu Corelli ve Stella ile beraber söylediği La Battaglia di Legnano operasıyla açtı. Eleştirmenler yine soğuk ve tek boyutlu bir karakter çizdiğinden yakınırken hepsi vokal üstünlüğünü ve şarkıcılığını övdü. 1962 yılında Scala’ya La Favorita operasıyla döndü ve aynı yıl İngiltere’de ilk ve tek prodüksiyonu olan Un Ballo in Maschera ile sahneye çıktı.
1962 yılının Nisan ayında annesinin ağır hasta olduğunu öğrendikten sonra Scala’da Rigoletto temsili sırasında sesini kaybetti. Seyircilerden gelen protestolar üzerine temsili yarım bırakıp annesinin yanına Sienna’ya gitti. Annesinin ölümünden hemen sonra, daha önce planlanan Karajan’ın Otello operasındaki hiç söylemediği Iago karakterini kayda alırken sözlerde ve müzikte yaptığı yanlışlık sonucu, Karajan tarafından kontratı iptal ettirildi ve yerine Aldo Protti çağırıldı. Boğazındaki ağrı şikayetiyle gittiği doktor ona faranjit teşhisi koydu. Buna rağmen, California’daki Pagliaccioperasındaki Tonio karakteriyle büyük övgü aldı.
Boğazındaki rahatsızlık geçmeyince tekrar doktor kontrollerine başladı fakat hastalığının faranjit değil ne yazık ki gırtlak kanseri olduğu teşhisi kondu. Ameliyat olmasının sesini kaybetmesiyle sonuçlanacağını düşünen Bastianini, İtalya’ya geri döndü ve Scala’daki Il Trovatore temsilleri sırasında buradaki bir başka doktora danıştı. Teşhis bir önceki doktorun tanısıyla aynı oldu. Meslek hayatına sekte vuracağını düşünen Bastianini, rahatsızlığını ailesi dışında kimseyle paylaşmadı.
Ettore Bastianini, Fiorenza Cossotto, Antonietta Stella ve Franco CorelliI, Il Trovatore
Üç ay radyoterapi aldıktan sonra tümörün kaybolduğu söylendi, fakat tedavi gırtlak kaslarında gevşeme ve mukoza dokusunda kurumayla sonuçlanmıştı. Bu durum tiz tonlarında zaman zaman çatlaya sebep oluyordu. Viyana ve Milano’daki temsillerine devam eden Bastianini, nükseden rahatsızlığından dolayı doktora baş vurunca kanserin metastas yaptığını öğrendi. Kimseye söylemeden yeniden tedaviye başladığı sırada Don Carlo, Rigoletto ve Nabucco temsillerini yaptı. Nabucco’nun kabalettasındaki la bemol’de çatlaması ise olumsuz eleştiriler almasına sebep oldu. Tedavisine devam ettikten sonra 1964 yılında Berlioz’un La Damnation de Faust operasında sahneye çıkan Bastianini’nin ses renginin değiştiği, sesinin çok daha hafifi neredeyse tenoral bir tını aldığı fark edildi.
1965 yılında Pagliacci ve Aida temsillerinden sonra Magda Olivero ile Tosca temsilleri yapmaya başladı. Olivero o temsiller için: “Temsiller korkunçtu. Hastalık tarafından yerle bir edilmiş o zavallı sanatçıya destek olabilmek için elimden geleni yaptım. Gırtlağından o bir zamanlar sahip olduğu muhteşem tınıları çıkarabilmek için olağanüstü bir çaba sarf ediyordu. Eserin en dramatik yerlerinde güç almak için masa veya sandalyeye sıkıca tutunuyordu. Aklıma sürekli birkaç yıl önce sahip olduğu o altın ses geliyordu” demiştir.
Bastianini bu temsillerden sonra hiç ara vermeden Metropolitan Operası için, daha önce orada hiç söylemediği Scarpia karakterini söylemek üzere yola çıktı. Daha sonra plağa alamadığı Iago karakterini Kahire Operası’nda canlandırdı. Viyana Operası’nda söylediği Don Carlo temsilinden sonra opera yöneticileri kendisini bir daha davet etmeyeceklerini açıkladılar. Yaklaşan radyoterapileri nedeniyle bu karara tepki veremeden tedavisine başladı ve hemen sonra Japonya turnesine çıktı.
Bu turneden sonra tekrar Amerika’ya giden Bastianini, Andrea Chenier, Lucia di Lammermoor ve Don Carlo operalarını söyledi. Bütün eleştirmenler Bastianini’nin sesini kaybettiği fikrinde hemfikirdi. Metropolitan Operası'nda söylediği Don Carlo temsilinden sonra bu opera tarafından da kontratının yenilenmeyeceği haberini aldı.
Ömrünün bu aşamasında Bastianini artık Fornacelle’deki görkemli villasına çekilerek duvarlarını Scala operasında gerçekleştirdiği 20 sezon açılışı operasının posterleriyle süslediği evi ve tedavi gördüğü klinik arasında gidip gelmekten başka bir şey yapamaz oldu. Siena’daki hastaneye nakledildi ve 25 Ocak 1967 yılında sadece 44 yaşındayken hayata gözlerini yumdu. Birçok operasever henüz kırklı yaşlarının başında çok ciddi vokal problemler yaşamasının arkasındaki gerçek nedeni, büyük baritonun ölümünden sadece birkaç ay önce anladı.
Mezar taşında yazan yazı belki de Bastianini’nin hayatının en güzel özetidir.
Ha conosciuto la gloria,
Ha compreso il dolore
Ha saputo farsi amare
Ha vissuto pi udi una vita.
Zaferi tanıdı,
Kederi anladı,
Kendini sevdirmeyi bildi,
Bir hayattan fazlasını yaşadı.
