05.12.2023

Paylaş:

İlk temsilini 19 Şubat 1914 tarihinde Torino’da yapan eser, Zandonai’nin en tanınmış eseridir. Francesca da Rimini için oyunun yazarı Gabriele D’Annunzio “aşk ve şehvetin şiiri” tanımını yapmıştır. Meşhur aktris Eleanore Duse tarafından oynanan oyunun sembolizmi ve dekadant yapısı Zandonai tarafından kusursuzca müziğe aktarılmıştır.
 
Nisan 1984 tarihinde New York Metropolitan Operası’nda gerçekleştirilmiş bu kayıtta, geçtiğimiz Ağustos ayında kaybettiğimiz ünlü soprano Renata Scotto Francesca rolünü canlandırıyor. 1934 yılında Savona’da doğan soprano, kariyerine oldukça genç bir yaşta başlamış, henüz 18 yaşındayken Savona’da La Traviata operasındaki Violetta rolü ile ilk defa sahneye çıkmıştır. Ertesi yıl, Milano’daki Teatro Alla Scala’da Renata Tebaldi’nin baş rolünü söylediği La Wally operasındaki Walter rolü ile dikkatleri üzerine çekmiştir. 1957 yılında La Scala Operası’nın Edinburgh Festivali kapsamındaki La Sonnambula temsillerine yönetim, eserin baş rolünü canlandıran Maria Callas’a sormadan bir temsil daha eklemiştir. Maria Callas’ın bu kendisine sorulmadan eklenen temsile sağlık sebepleriyle çıkmayı reddetmesi üzerine temsili Renata Scotto yapmış ve 23 yaşında bir anda uluslararası üne kavuşmuştur. Kariyerine Zaira, La Straniera, Lucia di Lammermoor, I Capuleti e i Montecchi, La Traviata, L’Elisir d’Amore ve Le Prophete gibi operalardaki kolaratur, lirik kolaratur soprano rolleriyle başlayan Scotto zaman içinde La Boheme, Manon Lescaut, Suor Angelica, Il Tabarro, Luisa Miller, Otello, Don Carlo, Macbeth, La Gioconda, Il Trovatore, Madama Butterfly, Norma, gibi daha ağır rollere yönelmiştir. 
 
1971 yılında Scala Operası’nda görev aldığı I Vespri Siciliani operası sonrasında zamanının büyük bölümünü New York Metropolitan Operası’nda geçirmeye başlamış ve oranın yıldızlarından olmuştur. 1985 yılından sonra Fedora, The Medium, Werther, Der Rosenkavalier, Parsifal gibi kimi zaman mezzo-sopranoların da söylediği rollere yönelmiştir. Oldukça geniş repertuvarına kattığı son yeni rol, Richard Strauss’un Elektra operasındaki Klytemnestra olmuştur. Sahnelerden ayrıldıktan sonra opera rejisörlüğü ve şan eğitmenliğine başlayan Scotto 2023 yılının Ağustos ayında hayata veda etmiştir.
 
Francesca rolü, Scotto’nun kariyerinde ideal bir zamana denk gelmiş. Orta tonlarının iyice dolduğu, pes tonlarının güçlendiği ve oyunculuk olarak kariyerinin zirvesinde olduğu bir dönem. Her zamanki gibi muhteşem müzik cümleleri yapıyor, stile ve besteciye sadık bir müzikalite ile yorumluyor rolünü. Rolün tesitür olarak oldukça güç bestelenmiş pasajlarındaki bazı Si ve Do notası orta tonlardaki doluluğa sahip olmayıp daha sıkışık bir şekilde gelse de müzikal olarak çok tatmin edici bir performans.
 
Paolo rolünde Placido Domingo, çok ateşli, tutkulu ve zaman zaman da bir o kadar romantik bir karakter çiziyor. Sahne duruşu, oyunculuk gücü tartışılmaz. Akıllı şarkıcılığı ve üstün müzikalitesi ile Paolo rolünün güç bestelenmiş frazlarını ustaca yorumluyor.
 
Gianciotto rolünde Cornell Macneil, yılların verdiği deneyim ve her zamanki sağlam tiz tonlarıyla çok inandırıcı ve tatmin edici. Kaba saba, topal ve yaşlı bir adamın karısına karşı aslında nasıl da sevecen ve müşfik olduğunu çok net ortaya seriyor. Vokal olarak özellikle üçüncü perdede dolu ve güçlü sesi, tiz tonlarının parlaklığı ve sağlamlığı ile çok etkileyici.
 
Malatestino rolündeki William Lewis, gerek vokal gerekse de sahnesel olarak bu rol için biraz yaşlı kalmış. Fakat yine de rolün sahip olduğu sahnesel ve vokal gereksinimleri bizlere sunuyor.
 
Eser dönemin üç büyük ustasının ortak yapımı. Rejisör Piero Faggioni, dekoratör Ezio Frigerio ve eşi kostüm tasarımcısı Franca Squarciapino. Dekor, kostüm ve rejinin büyük bir uyumu var. Öylesine etkileyici bir iş birlikteliği yaratmışlar ki üzerinden neredeyse 40 yıl geçmesine rağmen hâlâ hayranlıkla seyredilecek bir prodüksiyon çıkmış ortaya. Özellikle birinci perdede soft tonlarda kullanılan kadın kostümlerinin köprü üzerinde koşarken veya hızla merdivenlerden inerken uçuşmaları ve kendi aralarındaki renk uyumu, zırhların güzelliği, Francesca’nın odasının gerçekçiliği, kullanılan bütün aksesuarlar büyük ve rafine bir zevkin ürünü. Rejisör Piero Faggioni, gerek karakterlerin arasındaki ilişkileri küçük jestlerle anlatması gerekse ışık, dekor ve kostümden maksimum etkiyi elde etmesi bakımından eşsiz bir reji yaratmış. Özellikle birinci perdedeki kızların halk ozanını dinlerken aldıkları pozlar birinci sınıf bir ressamın tablosunu andırıyor. Bu tablovari sahneler operanın bütününde hâkim. Birçok rejisör böylesi bir etkiyi bütün bir opera boyunca elde edemezken Faggioni tek bir sahnede bu etkiyi elde etmiş çok büyük ve usta bir rejisör.
 
Orkestra şefi olarak neredeyse Metropolitan Operası ile özdeşleşmiş olan James Levine görev alıyor. Levine her zamanki gibi solistlerini bir saniye bile yalnız bırakmıyor. Eser daima dinamik bir şekilde ilerliyor. Özellikle birinci perde sonundaki uzun orkestral bölüm, tıpkı bestecinin arzuladığı gibi adeta vokal olmayan bir aşk düeti şeklinde çalınıyor. Levine, yer yer oldukça sert olan eserdeki son derece narin ve âdeta şefkatli pasajları da muhteşem bir şekilde izleyicilere yansıtıyor. 
 
Riccardo Zandonai’nin kesinlikle daha çok sahnelenmesi ve bilinmesi gereken bu operasının en güzel DVD’sini elde etmek isteyenler için tek seçenek bu kayıt diyebilirim. 
 
 
Riccardo Zandonai
Francesca da Rimini
Renata Scotto, Nicole Lorange, Richard Fredricks, Cornell Macneil, Placido Domingo
Metropolitan Opera Orkestra ve Korosu, James Levine
****