17.12.2023
Donizetti’nin trajik operası Lucia di Lammermoor ilk kez 6. Uluslararası Efes Opera ve Bale Festivali’nde 21 Temmuz 2023 tarihinde prömiyerini gerçekleştirdi. İzmir’de ise 2019 yılında açılan Bornova Kültür Merkezi Necdet Aydın Sahnesi’nde Aralık ayı boyunca dört kez sergilendi. Ocak ayında ise üç temsil daha sanatseverlerle buluşacak.
2019 yılında açılan Bornova Kültür Merkezi Necdet Aydın Sahnesi’nde ilk defa bir opera izledim. Sahne geniş, ışıklar ortam ve ses yalıtımı harika! Özellikle akustiği şimdiye dek izlediğim tüm sahnelerden daha iyi. Temsil başladığı an tamamen konsantre bir biçimde sizi içine alıyor. Üç perdeden oluşan operanın, her perdede hangi bölümünün olduğunu, kapanabilen büyük kırmızı perde yansıtması seyirciye oyunu anlayabilmesi adına kolaylık sağlıyor. Daha önce böyle bir uygulama görmemiştim. Ayrıca sahnenin üst bölümünde çevirinin olduğu ekran konuyu daha iyi anlamanıza ve takip etmenize kolaylık sağlıyor. Ekranın yazı puntosu Konak’ta bulunan Elhamra binasında izlediğim opera yazılarına göre daha büyük ve okunaklı olmuş. Bu durum konuya hâkim olmanızı kolaylaştırıyor.
Bu binada sahneyi gören bir adet salon ve iki adet balkon bulunuyor. Balkonlar ise birinci ve ikinci katta yer alıyor. Girişte asansör var. Bu durum zaman kaybetmeden balkonlara girişi kolaylaştırmış. Ayrıca engelli vatandaşlarımıza da balkonda izleme fırsatı sunmuş. Her katın balkonlara geçişi sağlayan iki giriş kapısı var. Tek ve çift numaraların yazılı olduğu kapılardan yer bulma konusunda sıkıntı çekmeden ve rahatsızlık vermeden giriş yapabiliyorsunuz. Birinci kat balkonu üç bölüme ayrılmış. Orta bölüm, salon bölümündeki gibi kalabalık bir grubu içine alıyor. Diğer iki bölüm sağ ve sol uçlarda toplanmış. İkişer kişilik koltuklarla sıralanmış. Her yerden sahneyi kolaylıkla görebiliyorsunuz. Ayrıca yine kademeli şeklinde koltukların sıralanması sahneyi görme sorununu çözmüş. Konak’ta bulunan Elhamra binasındaki gibi loca sistemi yok ancak koltuk mesafelerinin genişliği daha özgür bir şeklide izlemenize imkân veriyor. Bence tek sıkıntı balkonun hemen önündeki cam bölüm olmuş. Oturduğunuz zaman cam bölüm sahneyi kapatıyor, şeffaf olması görüntüyü engellemiyor ama yine de benim sık sık koltuktan yükselerek üzerinden bakmama neden oldu. İkinci kat balkonun ise sadece sağ ve sol bölümüne tek kişilik koltuklar dizilmiş.
Salona yiyecek ve içecekle girilmesini doğru bulmadım. Kahve kokusu bütün salonu sarmıştı. Girişte kontrolün çok sağlanmadığını, dışarıdan getirilen yiyecek ve içeceklerin içeriye daha kontrollü bir şekilde alınması gerekiyor. Oyun sırasında yenilen yiyecekler konsantrasyonu bozuyor ve rahatsızlık veriyor. Perde aralarında 10’ar dakikalık molalarda binada su dışında başka bir şey satılmaması da ilginç geldi. Ara verildiğinde sıcak bir içecek bulamıyorsunuz. Bu durumu bilenlerin yanlarında içeceklerini getirmiş olması ihtimali fazla.
Operanın konusuna gelince; hikâye 1800’lü yıllarda İskoçya da geçiyor. Annesini yeni kaybeden ve onun yasını tutan Lucia ile onu ölümden kurtaran düşman ailenin oğlu Edgardo arasındaki trajik aşkı anlatıyor. İlk sahne İskoçya’daki bir kalede başlıyor. Dekorlar o kadar gerçekçi ki kendinizi bir anda o dönemde hissetmenize ve uyum sağlamanıza neden oluyor. Özellikle sahne ışıkları ve dekor geçişleri hayranlık uyandıracak kadar güzel. Dumanlar, deniz dalgaları ışık oyunları ve şeffaf bir perde yardımıyla iç ve dış mekân arasındaki geçişi gerçekçi olarak size hissettiriyor.
Üç perdelik oyun, konunun akışından ve sanatçıların performansından ötürü çok çabuk geçti. Özellikle soprano aryaları, Donizetti tarafından ustaca yazılmış. Donizetti, Lucia di Lammermoor'u 1835'te çeşitli faktörlerin opera bestecisi olarak ününün zirvesine yol açtığı bir zamanda yazmış. Gioachino Rossini kısa süre önce emekli olmuş ve Vincenzo Bellini, Lucia'nın prömiyerinden kısa bir süre önce ölmüştü ve Donizetti'yi “İtalyan operasının tek hüküm süren dehası” olarak bırakmıştı. Donizetti'nin besteci olarak başarısı için koşullar çok uygundu. Aynı zamanda İskoçya'nın tarihine ve kültürüne karşıda büyük bir merakı vardı. Eserlerine, şiddetli savaşları ve kan davalarının yanı sıra folklor ve mitolojisinin algılanan romantizmini de yansıtıyordu. Bu durum 19. yüzyıl okuyucularının ve izleyicilerinin ilgisini çekti.
Üç saat süren operanın en can alıcı sahnesi III. Perde birinci bölümde Lucia’nın delirme sahnesindeki Lucia’nın soprano ezgilerinin flütle atışması ve sopranonun bitmek bilmeyen uzun aryaları oldu. Operanın sonunda büyük bir alkış ve ıslık sesleri vardı. Her bir sanatçı tek tek yoğun alkışla beğeni yağmuruna tutuldu. Son olarak oyunun yönetmeni Carlos Vilan sahneye İskoç kıyafetiyle çıktı. Uzun yıllardır İspanyol dansını severek yaptığı göz önüne alınırsa çok da şaşırtıcı olmadı sanırım. Ocak ayında üç temsil daha yapacak olan Lucia di Lammermoor operasını İzmirli sanatseverlerin kaçırmayacağını düşünüyorum.
Lucia di Lammermoor, İzmir Devlet Opera ve Balesi
Orkestra Şefi: Tulio Gagliardo / Vladimir Lungu
Rejisör: Carlos Vilan
Dekor Tasarımı: Çağda Çitkaya
Kostüm Tasarımı: Sevcan Yenihayat Horozgil
Koro Şefi: Ahmet Kahyaoğlu
Işık Tasarımı: Serkan Şentürk
Projeksiyon: Ahmet Şeren
Lucia: Özlem Ateş Aksungur / Eylem Demirhan Duru / Ayşe Şenoğul
Lord Enrico Asthon: Nejad Beğde / Murat Duyan / Cengiz Sayın
Sir Edgardo di Ravenswood: Burak Dabakoğlu / Muzaffer Soydan / Ufuk Toker
Lord Arturo Bucklaw: Mehmet Alp Özkazanç / Serkan Taylan
Raimondo Bidebent: Enis Kızılgül / Doğukan Özkan / Teyfik Rodos
Alisa: Eda Çapanoğlu / Başak Karataş / Evrim Keskin
Normanno: Lorenzo Mok Arranz / Tankut Eşber / Mehmet Ali Portakal
Başkemancı: Tolga Kulak
İzmir Opera ve Balesi Orkestrası
Lucia di Lammermoor
Librettosu Salvadore Cammarano tarafından Sir Walter Scott'ın tarihi romanı The Bride of Lammermoor'a dayanarak yazdığı İtalyanca librettosuyla, Gaetano Donizetti'nin bestelediği üç perdelik trajik operanın konusu ise şöyle:
I. Perde
1. Sahne: Normanno'daki Ravenswood Kalesi'nin giriş holü
Enrico isimli asker, hizmetçileri davetsiz bir misafir için araziyi araştırmaya çağırır. Arturo isimli müttefikini kız kardeşi Lucia ile evlendirmek istemektedir. Raimondo isimli asker Lucia’nın annesinin ölümünün kederinden kurtulamadığını ve henüz aşka hazır olmadığını Enrico’ya hatırlatır, ancak Lucia’nın onu vahşi bir boğadan kurtaran bir adama, Enrico'nun ölümcül düşmanı Edgardo'ya aşık olduğunu itiraf eder. Enrico'nun öfkesi, hizmetlilerin davetsiz misafir Edgardo'yu yakalayamamasıyla daha da şiddetlenir.
2. Sahne: Kale arazisi
Lucia ve arkadaşı Alisa, yıkık bir çeşmenin yanında Edgardo'yu beklerken, Lucia, bir zamanlar kıskanç sevgilisi tarafından öldürülen bir kadının çeşmeye yansıyan hayaletini gördüğünü söyler. O sırada Edgardo gelir. İki aşık sarılırlar. Edgardo, devlet işi için hemen Fransa'ya gideceğini ve gitmeden de aşklarını Lucia’nın abisi olan Enrico’ya söyleyeceğini söyler. Lucia, Edgardo'ya olan şiddetli nefretinden haklı olarak korktuğu için Enrico'ya aşklarını söyleme isteğini reddeder. Edgardo, babasının ölümünün intikamını kardeşinden alma yeminini onun uğruna ihmal etmiş olmasına rağmen, yeminin hala geçerli olduğunu hatırlatır. Onu sakinleştirir ve sonsuz sadakat yemini ederler ve yüzük değiştirirler.
II. Perde
1. Sahne:
Şatoda bir oda Normanno, Enrico'ya, Fransa'da birkaç aydır ortalıkta olmayan Lucia ve Edgardo arasındaki tüm mektupları ele geçirme planının başarısını anlatır. Düğün konukları çoktan toplanmış olsa da, Enrico henüz Lucia'nın evliliğe rızasını almamıştır, ancak onu Edgardo'nun başka biriyle evlenmeyi planladığına ikna edeceğini umduğu sahte bir mektubu vardır. Ona inancının Edgardo'ya bağlı olduğunu söylediğinde, mektupla boğar ve ona sadece Arturo'nun onu yıkımdan kurtarabileceğini hatırlatır. Lucia adına Edgardo'ya mektuplar gönderen Raimondo, ona cevap alamadığını söyler ve kardeşi için kendini feda etmesini tavsiye eder.
2. Sahne:
Kalenin büyük salonu düğün töreni yapılmak üzeredir. Enrico, Lucia'nın solgunluğunu ve kayıtsızlığını Arturo'ya annesi için tuttuğu yasının belirtileri olarak açıklar. Lucia sözleşmeyi imzalar imzalamaz Edgardo devreye girer. Lucia'yı talep eder, ancak Raimondo ona sözleşmeyi gösterir. Ona verdiği yüzüğü fırlatır ve karşılığında yüzüğü talep eder ve sadakatsizliğine lanet okuyarak ayrılır.
III. Perde
1. Sahne: Kurt Kayalığı Kulesi
Şiddetli bir fırtınada Enrico, Edgardo'nun evine gelir ve onu düelloya davet eder ve Lucia'nın artık bir başkasına ait olduğunu hatırlatarak onunla alay eder. Şafakta Ravenswoods'un mezarlarının yakınında savaşmayı kabul ederler.
2. Sahne: Ravenswood Şatosu'nun büyük salonu
Düğün davetlilerinin sevinci, Lucia'nın delirdiği ve Arturo'yu öldürdüğü haberini taşıyan Raimondo tarafından kesintiye uğrar. Kanlar içinde, Edgardo ile evlenmek üzere olduğunu hayal ederek içeri girer. Enrico'nun sitemleri, onun durumunu fark ettiğinde pişmanlığa dönüşür. Edgardo'nun öfkesini hatırladıkça başıboş dolaşan zihni daha da rahatsız olur ve yere yığılır.
3. Sahne: Kuzgun Ormanları'nın mezarlarının yanında
Atalarının mezarlarının yanında şafağı bekleyen Edgardo, Lucia'nın bariz sadakatsizliğini acı bir şekilde düşünür. Ölümünün yaklaştığı haberini ölüm çanı takip eder. Onu yanlış değerlendirdiğini fark eder ve ölümde ona katılmayı umarak kendini bıçaklar.
İdil Gülcan
Demokrasi Üniversitesi Müzik Bilimleri Yüksek Lisans Öğrencisi
