07.02.2024
Nedir bu “Lightning” yani “Yıldırım Sibelius” diye soruyorsanız, sizi ilginç bulabileceğinizi düşündüğüm bu yazıya davet etmek isterim. Bu isim, müzik notasyon yazılımı Sibelius'u en etkili şekilde kullanmanın ideal yolunu temsil eder. Kişisel bir ihtiyaç doğrultusunda geliştirilmiş ve yıllar içindeki kişisel deneyimlerimle şekillendirilmiş bir metodun adıdır. Sibelius, endüstri standardı bir müzik notasyon programıdır. Bu metodun kullanılması ev stüdyo ortamında profesyonel ve dünya standartlarına uygun işler üretmemi, uluslararası düzeyde etkili bir iş ağı kurmamı, dâhi seviyedeki müzisyenlerle ortak çalışma fırsatlarına imkân sağlamıştır. Öncelikle siz sayın okurlara merhaba diyerek kendimi kısaca tanıtmak isterim. Ben İlkay Bora Öder, besteci, orkestratör ve kopistim. Aynı zamanda Avid Sibelius ve Noteperformer (Wallander Instruments) firmalarının resmi Beta Tester'ıyım ve bu firmalara program geliştiricisi olarak da hizmet veriyorum.
Haydi baştan başlayalım: Sibelius, ilk etapta bir “Engraving” yani salt nota yazım programı olarak geliştirilmiş ve temel amacı müzik notasyonunu daha net, estetik ve etkili bir şekilde yazmak olan bir yazılımdır. Ancak 2023 itibariyle, teknolojik ilerlemelerle birlikte bestecilerin ihtiyaçları önemli ölçüde artmıştır. Esasında sadece müzik yazımı için tasarlanan bu program, zaman içinde kendini geliştirerek sürekli güncellemeler yapmış ve bestecilere, aranjörlere, kopistlere ve müzisyenlere ortak bir deneyim sunma amacını sürdürmüştür. Ancak program kendini ne kadar geliştirirse geliştirsin, müzisyenler için her zaman bir “sonraki adım” olmuştur. Özetle, birçok müzisyen bestelerini, aranjmanlarını veya ödevlerini ilk olarak kağıda yazmış ve ardından Sibelius üzerinde dijital dünyaya aktarmıştır.
İlkay Bora Öder, Paris
İtalya'nın L’Aquila Konservatuvarı'nda Kompozisyon eğitimi aldığım öğrencilik yıllarımda, haftalık ödevler, besteler, aranjmanlar ve nota yazımlarıyla uğraşmak oldukça yoğun ve zorlu bir süreçti. Bu durum, daha kısa ve etkili bir yaklaşımın gerekliliğini ortaya koydu. Kafamda oluşan soru şuydu: Programın işleyiş mantığını manipüle ederek, Sibelius’u sadece bir “ikinci adım” olarak değil, adeta dijital bir kalem gibi kullanarak, gerçek zamanlı ve etkili bir notasyon aracı olarak kullanabilir miyim? Biz müzisyenler, ani müzikal fikirlerimizin geldiği anlar yaşarız. Doğal olarak bu müzikal fikirleri mümkün olan en kısa sürede kağıda dökmek veya kaydetmek zorundayız ki, böylece aklımızdan uçup gitmesinler veya unutulmasınlar. Kısacası, bir melodi aklımıza geldiğinde, besteci, aranjör veya kopistin programın teknik sorunlarına odaklanarak vakit kaybetmesi, bu yaratıcı anın momentumunu bozabileceğinden, sadece sanatsal kaygılara odaklanması ve başka bir şey düşünmemesi gereken bir yöntem gerekliliğini ortaya koydu. İşte tam bu noktada Lightning Sibelius bir ihtiyaç üzerine doğmuş oldu.
Sınırlı programlama bilgimle birkaç deneme sonucunda oldukça etkili bir yöntem geliştirmeyi başardım. Hatta birkaç sene içerisinde durumu öyle bir noktaya getirdim ki, ana programın hızı, nota yazma ve çalışma hızıma yetişemez hale gelerek sürekli çökmeye başladı. Bu durum, program geliştiricilerinin dikkatini çekti ve benimle iletişime geçmelerini sağladı. Doğal olarak, programı benim hızıma yetişecek şekilde güncellemek durumunda kaldılar. Tam bu noktada, bir YouTube kanalı açarak Lightning Sibelius’u kullanıcılarla buluşturdum. İlk seri inanılmaz bir etki oluşturdu. Bu süreçte, dünyanın en prestijli müzik okullarından biri olan Paris Konservatuarı'nda Jazz Bölümü Başkanı Riccardo Del Fra, 2023 Ekim ayında beni Paris'e davet ederek toplamda 12 saat sürecek yoğun bir seminer vermem için fırsat tanıdı. Paris seminerini Litvanya, Kaunas - Vytautas Magnus Üniversitesi Müzik Bölümü takip etti. Akabinde İtalya – Conservatorio Santa Cecilia – Roma Konservatuarı’nda bir masterclass daha düzenleyerek kasım ayında Avrupa turumu gerçekleştirdim.
Seminerin içeriğinden bahsedersem, aslında temel prensibi bir bilgisayar programını âdeta bir müzik enstrümanı gibi kullanmaktan geçiyor. Yani en küçük bir hareketle en etkili sonuca ulaşmak. Eğer hayatınızın bir bölümü piyano çalarak Hanon egzersizleriyle geçtiyse, ne demek istediğimi daha net anlayabilirsiniz. Tabii ki, hızlı ve etkili bir notasyon yazımı gerçekleştirirken, estetik açıdan da güzel ve etkili görünmesini asla ihmal edemeyiz. (Burada daha fazla teknik detay verebilirim)
İlkay Bora Öder, Paris Konservatuvarı
Seminerimin hiyerarşik yapısı iki aşamadan oluşmaktadır. İlk aşamada, notasyonun herkes tarafından anlaşılır olması için dört temel unsuru eksiksiz bir şekilde yerine getirmek gerekmektedir. (Bu unsurlar tarafımdan belirlenmiştir.) İkinci aşamada ise, “Make it Shine” olarak adlandırdığımız, basım haline getirilen edisyonu oluşturuyoruz. İlk aşamayı doğru bir şekilde uygulamamak, temeli sağlam olmayan bir evi dekorasyonla güzelleştirmeye çalışmak gibi düşünülebilir. Nüans yazımları (p, pp, ppp, mf, f, vb.) veya teknik yazımları (arco, pizz., unis, vb.) eksik olan bir notasyon, kağıt üzerinde ne kadar iyi görünürse görünsün, eserin seslendirilmesi sırasında ciddi sorunlara yol açacaktır. Bu da zaman, enerji ve ekonomik kayıp anlamına gelmektedir.
“Sadece nota yazımı mı?” dediğinizi duyar gibiyim. Aslında, şu anda öyle bir aşamadayız ki, besteci, aranjör, orkestratör veya herhangi bir müzisyen, yazdığı bestelerin veya aranjmanların neredeyse canlı seslendirilmesine yakın bir geri dönüş alabiliyor. Pratikte, bilgisayarınızda her an sizin için hazır olan bir orkestra düşünün. Bir besteci için daha ne istenebilir ki? Yazdığı eserin, aranjenin vs. gerçek dünyadaki neredeyse bire bir karşılığı olan seslendirmeyi anında alabiliyor. İşte Lightning Sibelius'u etkili kılan ikinci faktör de bu. Yani viyolonsel için bir melodi yazmayı kağıt üzerinde hayal ederken, aynı hızda (belki daha hızlı bir şekilde) direkt viyolonsel için yazmak, sanatsal anlamda müzisyeni besliyor. Ufak bir örnek vermek gerekirse, yazdığım senfoni orkestrası için bestemi kör test ile diğer besteci arkadaşlarıma dinlettiğimde, canlı kayıt ile bilgisayar kaydı arasındaki farkı anlamakta zorlandılar. Örnekleri YouTube üzerinden ismimi aratarak bulabilir ve gözlerinizi kapatarak teknolojinin müzisyenlere sunduğu kolaylığın tadını çıkarabilirsiniz.
Buraya kadar okuduğunuz için teşekkür ederim. Lightning Sibelius, isminden de anlaşılacağı gibi, hız kesmeden ilerlemekte. Türkiye'nin önde gelen müzik okullarında seminerler, İtalya turnesi ve daha birçok heyecan verici gelişmeler sırada.
İlkay Bora Öder
www.ilkayboraoder.com
