16.08.2025

Paylaş:

Şef Rengim Gökmen’e göre İstemihan Taviloğlu, Ankara Devlet Konservatuvarı’ndan yetişmiş en önemli müzik teorisyenleri arasındaydı. Besteci, eğitimci Taviloğlu’nun müzikte önceliği armoniydi. Uzun yıllar ADK’da armoni dersleri vermiş, hayatının son döneminde bu alanda bir kitap yazmış fakat 60 yaşında kalp krizine yenik düşünce eseri çekmecesinde kalmıştı. Armoni Sanatı Taviloğlu’nun ölümünden 19 yıl sonra gün ışığına çıktı.
 
Müzik literatürüne “Türkiye’de yazılan ilk klarnet konçertosunun bestecisi” sıfatıyla geçse de İstemihan Taviloğlu aynı zamanda saygın bir eğitimciydi. 1974’ten 1999’a Ankara Devlet Konservatuvarı’nda (ADK) armoni, solfej, kompozisyon dersleri vermişti. 
 
Kimler yoktu ki öğrencileri arasında? İbrahim Yazıcı, Naci Özgüç, Işın Metin gibi orkestra şefleri, Fazıl Say, Mahir Cetiz, Yiğit Aydın, Sabri Tuluğ Tırpan gibi besteciler, Tuncay Yılmaz, Emre Elivar, Hande Dalkılıç, Mutlu Torun, Anjelika Akbar gibi yorumcular... 
 
Müzikte önceliğinin armoni olduğunu söylerdi her fırsatta. “Benim için Fransız, Rus, Alman armonisi yok, armoni tektir” diyordu. 1963’te nefesli sazlar bölümüne kabul edildiği, 1973’te Yüksek Kompozisyon Bölümü’nden mezun olduğu ADK’daki öğrencilik döneminde armoniyi öğretmenlerinden yeterince öğrenemediğini de eklerdi sözlerine. Ahmed Adnan Saygun, İlhan Usmanbaş ve Erçivan Saydam’ın kompozisyon öğrencisi olmuş, bu konuda dünya müzik literatüründeki önemli kaynakları sonraki yıllarda kendi çabasıyla öğrenmişti. Ve tüm öğrendiklerini, elindeki kaynakları öğrencileriyle çekincesiz paylaşmıştı.


 
ABD’de yazmaya başlamıştı
1995’te, ABD’de ders verdiği dönemde, armoni kitabı yazmaya karar vermişti. Ahmet Kanneci’nin teşvikiyle Gitar için Armoni’yi yazdı. Aynı dönemde yine armoni üzerine iki ciltlik daha kapsamlı bir eser yazmaya karar verdi. Üniversite kütüphanelerinde literatürü inceledi. Temel yayınlarda sık rastlanan hataları not aldı, eserini hazırlamaya başladı. 1999’da Dokuz Eylül Üniversitesi’nde Kompozisyon Sanat Dalı’nı canlandırmak üzere yerleştiği İzmir’de çalışmasını sürdürdü. 10 yıllık çabanın ardından nihayet 2005’te Armoni Sanatı’nı tamamladı.
 
Taviloğlu sonraki bir yılda kitabını birkaç kez baştan okuyup düzeltmeler yaptı. Fikir hırsızlığından çekindiği hâlde öğrencileri arasından çok güvendiği birkaç genç besteci adayını düzelti sürecine dâhil etti. Yeğeni ve 9 Eylül Üniversitesi Devlet Konservatuvarı’ndaki kompozisyon doktora öğrencisi Esra Kınıklı’yla kitabın baskıya teslim edilmeden son okumasını yaptığı 2006 baharında İzmir’de geçirdiği kalp krizi sonucunda vefat etti.
 
Çekmecede geçen yıllar
Sonraki 19 yılda Armoni Sanatı’nın gün ışığına çıkmasını engelleyebilecek her türlü olumsuz ihtimal yaşandı. Kötü rastlantılar birbiri izledi...
 
Esra Kınıklı açısından kitabın yayımlanması dayısına karşı bir vefa borcuydu. Ancak sağlık sorunları birbirini izledi. Kendine geldiğinde bir kez daha redaksiyon yapıp kitabı bir kenara koydu. Aradan bir süre geçtikten sonra dinç zihinle son kez okuyup baskıya verecekti. Yıllar birbirini kovaladı. Nihayet son okuma için masa başına oturduğunda metne müdahale etmekten vazgeçti. Fakat bu kez de kitabın elektronik kopyaları arasında orijinal hâlini bulamıyordu... 
 
2019 baharında, ölümünün 13’üncü yılında, besteci hakkındaki ilk kitap yayımlandı. Öğrencileri, arkadaşları, aile üyelerinden 76 kişinin tanıklığını içeren Anılardaki İstemihan Taviloğlu sanatçıyı ve eserlerini yeniden gündeme getirdi. Bu vesileyle Armoni Sanatı kitabı yeniden hatırlandı. Yakın çevresi, çalışma arkadaşları, öğrencileri kitabın varlığından haberdardı. Ancak akıbeti bilinmiyordu. Âdeta unutulmaya terk edilmişti.
 
Nihayet Taviloğlu Ailesi harekete geçti. Bestecinin sağlığında oluşturduğu küçük redaksiyon ekibinde yer alan besteci ve orkestra şefi Mürsel Yavuz eseri bir kez daha gözden geçirmeyi üstlendi. ABD – Türkiye arasında gidip geldiği, Samsun Devlet Operası’nın şefliğini yürüttüğü dönemde kitabı yayına hazırladı. 
 
Covid 19 pandemisi başladığında kitabın sayfa tasarımı yapılıyordu. Kısıtlamalar çalışmaları yavaşlattı. Ardından yayımcı arayışı başladı. Büyük yayınevlerinden yıllarca cevap beklendi.

Kitabın makus talihi bestecinin 20. Ölüm yıl dönümü yaklaşırken değişti. Ankaralı yayımcılardan Müzik Eğitimi Yayınları Armoni Sanatı’nı Ağustos ayında elektronik kitap formatında yayımladı. 
 
Konservatuvar hocası da köylü müzisyen de yararlanabilsin
292 sayfalık kitap aralık bilgisiyle başlayıp, çok katlamalı akorlar, akor seslerinden yeni bileşimler yapılması ve kompozisyonda doku elde etmek için yöntemler gibi geniş bir yelpazeyi içeriyor. Kitaptaki tüm örnekler, pek çok armoni kitabının aksine yalnızca sol anahtarıyla veriliyor. Editör Mürsel Yavuz önsözde bu tercihi Taviloğlu’nun yaklaşımıyla açıklıyor. Redaksiyon sürecinde hocasının söylediklerini hatırlatıyor: “Evlat, bu kitap öyle bir kaynak olmalı ki Anadolu’nun herhangi bir köyünde amatör bir müzisyen, müzik öğretmenliği yapan bir kişi, konservatuvardan mezun olmuş veya orada eğitmenlik yapmakta olan bir hoca da yararlanabilsin.”
 
Serhan Yedig / syedig@hotmail.com