19.08.2016
Türkiye’nin anıtsal piyanisti, Devlet Sanatçısı İdil Biret 75 yaşında... 2016 yılı boyunca Türkiye’nin dört bir yanında düzenlenen etkinlikler ve yapılan yayınlarla yetmiş beşinci yaşı kutlanan İdil Biret için bu yılın belki de en büyük etkinliği 12. Uluslararası D-Marin Klasik Müzik Festivali’nde yapılacak ve sanatçımıza Festivalin açılış gecesinde “Onur Ödülü” takdim edilecek. 12. Uluslararası D-Marin Klasik Müzik Festivali’nin “onur konuğu” olan İdil Biret’i, başta eşi olmak üzere müzisyen dostları ve müzik yazarları kendi cephelerinden anlattılar.
Biret’in efsanevi hafızası üzerine unutulmaz bir anı
Schwetzingen Festivali 1999’da yüzüncü kez yapılıyordu. Deutsche Grammophon firması, 1990’ların başından beri Naxos firmasıyla çalıştığı için İdil’i kara listeye aldırmış, ona Almanya’nın hiçbir yerinde konser verdirmiyordu. Nasıl olduysa, Schwetzingen’den İdil’e o yıl davet geldi. Aralarında Zilberstein ve Ugorski’nin de bulunduğu 4 piyanisti davet etmişlerdi Schwetzingen’e. İdil’in konseri Cumartesi akşamıydı. Biz Cuma akşamı Stuttgart’a gidecek, Cumartesi sabahı da Schwetzingen’e geçecektik. Cuma günü saat 2’de büroya bir telefon geldi. Karşıdaki ses “Ben Schwetzingen Festivali’nin direktörüyüm. Bu akşam sahneye çıkacak Ugorski bir anda ‘Kendimi iyi hissetmiyorum’ deyip gitti. 1000 davetlimiz var. İdil Hanım gelip onun yerine de bir şeyler çalabilir mi?” diye sordu, çaresizlikle. İdil’i arayıp bu soruyu kendisine sormasını istedim. Direktör bir saat sonra tekrar arayıp İdil’e durumu anlattı. İdil “Ugorski’nin programı neydi?” diye sordu. Müdür, “Hiç önemi yok. Siz ne isterseniz onu çalın,” dedi. İdil “Efendim, ne çalacaktı Ugorski, lütfen söyler misiniz?” diye üsteleyince, “Chopin Polonez Fantezi Op. 61, Mi minör Op. 58 Sonat, arkadan 12 tane mazurka, onlar da şu şu şu” diye saydı adam. İdil “Aynen çalarım, peki oraya nasıl geleceğiz, siz onu söyleyin,” dedi. Adamın sesi kesildi. “Bu olacak şey değil” diyormuş. Uçağa atladığımız gibi Stuttgart’a gittik. İndiğimizde uçağın 100 metre ötesinde küçücük bir helikopterin bizi beklediğini gördük. Helikopterle uçarken kapkara bir fırtınanın içine girdik. Düşeceğiz diye endişe ettim ama saat 8’de sağ salim Mannheim’a indik. 15 dakikada Schwetzingen’e vardık. Konseri saat 9’a kaydırmışlardı. Davetliler bahçede şampanya içiyordu. İdil çıktı piyanoyu denedi. Ve saat 9’da canlı yayında adamın programını baştan aşağı, hem de ezberden çaldı. 1992’de hepsini kaydetmişti. Chopin’in eserlerinin hepsini biliyordu. Ertesi gün Almanların ünlü müzik eleştirmeni Joachim Kaiser’in konferansına gittim. Orada Kaiser dinleyicilere, “Bu akşam dinleyeceğiniz piyanist dünyada eşi olmayan bir insandır,” deyip, bir önceki akşam meydana gelen hadiseyi anlattı.
Şefik Büyükyüksel
İdil Biret’in Eşi
İdil Biret’i tarif etmek için en iyi sözcük: Deha
İdil Biret’i tarif etmek için “deha”dan daha iyi bir sözcük bulamıyorum. 1987 yılında Beethoven’ın senfonilerinin Liszt düzenlemelerini çalıp kaydetmesi nasıl parlak bir fikir idiyse, 2003 yılında Ligeti’nin etüdlerini öğrenme ve kaydetme azmi, merakı da aynı dehanın bir yansımasıdır. Biret’le kısa da olsa sohbet etme imkanı bulan herkes, karşısındakinin bilgisi ne düzeyde olursa olsun, onun alabildiğince alçakgönüllü ve ciddiyetle yaklaşıp o kişinin fikrine değer verdiğini, uzun müzik sohbetlerinden keyif aldığını bilir. Müzikal yaşam alanı içerisinde hayattaki her şeye böylesine değer vermesi; yeni insanlar, yeni eserler tanıyıp kaydetmeye bu kadar istekli olması hep aynı sebepten kaynaklanıyor bana kalırsa: Evrende ender bulunan ve varoluşa dair bir parıltıdan... Bu yüzden, onda bulunan cevherin belki de en isabetli biçimde “deha” olarak tanımlanabileceğini düşünüyorum.
Feyzi Erçin
Müzik yazarı
Kültürel birikim bakımından sıra dışıdır
Kendisini çocukluğundan beri tanırım. Eski bir Modalı olmanın yanı sıra eski bir dostumdur da kendisi. Yaptığı her şeyi daima takdir ettim. Piyanistliğinin dışında kültürel birikim bakımından da sıra dışıdır. Piyanistliği hakkında bir şey söylemek zaten bana düşmez. Çok güvendiğim, harika bir insandır
Ayşegül Sarıca
Piyanist
O, Anadolu yarımadasından yükselen çağdaş toplumun sesidir
İdil Biret bir piyanist, bir solist olmanın ötesinde, ülkemizin Atatürk’ün gösterdiği doğrultuda çağdaşlaşma ve uygarlık tarihinde en üst basamaklara yükselme çabalarının simgesel bir ismidir. O, Anadolu yarımadasından yükselen çağdaş toplumun sesi olmuştur. Bu bakımdan tüm sanatçılarımıza örnek teşkil eden İdil Biret, hem müzikal hem teknik yönleriyle de müzik tarihimizin eşsiz yorumcuları arasındadır. Olağanüstü repertuvarı, müthiş hafızası, üstün tekniği ve müzikalitesiyle dünyanın en üstün yorumcuları arasında olduğunu düşünüyorum. Bu özellikleriyle, onun bestecilik ve orkestra şefliği alanlarında da özellikli bir yer edinebileceğini düşünmüşümdür her zaman. O her zaman piyanoya aşık, piyanoyla bütünleşen ama komple bir müzisyen ve sanatçı kişiliği çizdi. Onunla konser yapmak ayrıcalıktır. Birlikte sahneye çıktığım her konserde kendisinden yepyeni şeyler öğrendiğimi itiraf etmeliyim. Bu yılki İstanbul Müzik Festivali’nde verdiği konserler dizisi bile, İdil Biret’in çağımızın en önemli dahi piyanistleri arasında yer aldığının en önemli kanıtıdır. Kendisiyle daha uzun yıllar boyu birlikte müzik yapma dileğimi, hem kişisel hem de Türk müzik yaşantısına daha nice zenginlikler katabilmek bakımından tüm kalbimle istiyorum.
Rengim Gökmen
Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası Genel Müzik Direktörü
Biret müzik dünyasının biricik şahsiyetlerinden biridir
İdil Biret her şeyiyle eksiksiz bir fenomen. İtiraf etmeliyim ki, onun ne kadar büyük bir insan ve büyük bir sanatçı olduğunu, 44. İstanbul Müzik Festivali’ndeki konserinde seslendirdiği yirminci yüzyıl klasiklerini içeren devasa programını dinleyip İstanbul’daki evinde zarif ve mutlu kişiliğiyle tanışana değin, kavrama olanağına sahip olamamıştım. Biret’in çocukluk yıllarında radyodan duyduğu eserleri anında hafızasına kaydetmesinden, Nadia Boulanger ve Wilhelm Kempff’in karşılık beklemeden ona dersler vermesine varana değin, henüz ilk yıllarından başlamak üzere biyografisinin tüm detayları gerçekten nefes kesici. Ama Biret’in üstün sanatçılığının asıl ispatı, şaşılacak derecede geniş repertuvarını konserlerinde hala yetkinlikle seslendiriyor olmasında yatıyor. 75 yaşındaki İdil Biret kontrol altında tutabildiği olağanüstü gücü, farklı bestecilerin stillerine yönelik sergilediği duyarlık ve hafızasında tuttuğu tonlarca eserle birlikte müzik dünyasının biricik şahsiyetlerinden biridir. Biret gibi bir sanatçıya bugüne değin rastlamadım.
David Nice
Müzik yazarı
Mütevazı duruşunu hiçbir zaman kaybetmemiştir
Devlet Sanatçısı değerli piyanist İdil Biret, ülkemizin dünya çapında tanınan en önemli sanatçılarından biridir. Sahip olduğu üstün piyanistlik seviyesinin yanında mütevazı duruşunu hiçbir zaman kaybetmemiştir. Yıllar boyunca siyasi ve toplumsal polemiklere girmeden kendisini sanata adamış, sadece ve sadece daha iyiye ve daha güzele ulaşabilme gayretinde olup kendisinden sonraki kuşaklara bu bakımdan örnek bir şahsiyet olmuştur. Gönül arzu ediyor ki böyle değerli sanatçılarımızın sayıları günbegün artsın, ülkece kalkınmamızın en önemli unsurlarından bir tanesi olan sanat ve sanatçılar daima desteklenip her zaman kıymetleri bilinsin. Şahsım adına, müzik alanında verdiği büyük emekler için İdil Biret'e hayranlıkla birlikte teşekkürlerimi sunarım.
Özgür Tuncer
Piyanist/Öğretim üyesi
Anıtsal piyanist İdil Biret
"Anıtsal Piyanist" nitelendirmesini yakıştırdığım İdil Biret, müzisyenliği kadar, kişiliğiyle de saygı uyandırır. Alçakgönüllülüğünü asla başı öne eğiklik haline dönüştürmemiş, gerektiği yerlerde anlamlı jestlerle tavrını ortaya koymuş, başını hep dik tutmuştur. Kendisinin çocuk yaşta yurtdışında eğitim görmesine olanak sağlayan Türkiye Cumhuriyeti'ne her zaman, her yerde sahip çıkmıştır. Nitekim, kendisine yurtiçinde ve yurtdışında yöneltilmiş çeşitli unvan ve ödüller arasında bulunan "Devlet Sanatçılığı" unvanının her yerde hakkını vermiştir. Cumhuriyete yönelik tahripkâr tutum ve kavramsal saldırıların yoğunlaşmasından sonra bu unvanın önüne özellikle "T.C."yi ekleyerek kullanmaya başlamıştır. Cumhuriyet ve kurucusu Mustafa Kemal Atatürk, Biret'in öncelikli duyarlılıklarından biridir. Her konserine mutlaka yeterince çalışarak çıkan, fiziksel gücünü yaşına karşın hep diri tutan, büyük bir bellek kapasitesine sahip olan Biret, sanatsal anlamda, 20. yüzyılın Cortot, Kempff, Horowitz, Richter gibi büyük klasik piyanistler kuşağının günümüzdeki en önemli sürdürümcülerinden biridir.
Şefik Kahramankaptan
Müzik yazarı
Kendisinden sonraki kuşakların yolunu aydınlatmıştır
İdil Biret’in benim gözümde bu kadar değerli olmasının nedeni, idol piyanist sıfatını haiz olup aynı zamanda böylesine harikulade bir kişiliğe sahip olmasıdır. İdil Hanım’ın karşısındaki insana karşı sergilediği nazik ve içten yaklaşım icrasına, icrası ise kalplerimize yansımaktadır. Ondan alınacak en büyük feyiz, sadece sanatı değil, aynı zamanda bu sanatı insanlıkla paylaşmakta gösterdiği arzu ve beceridir. Gençleri yüreklendirmesi ve ellerinden tutması, ben ve benim gibi kendisinden sonraki kuşaklara ait piyanistler açısından daima yol gösterici olmuştur. Yüklendiği misyonla bizlerin yolunu aydınlatmıştır. Ben, İdil Biret’in milyonlarca hayranından biriyim sadece. Onu çok seviyor ve ona büyük saygı besliyorum.
Toros Can
Piyanist/Öğretim üyesi
İdil Biret benim gözümde yaşayan bir piyano ansiklopedisidir
11 yaşındaydım; Enka Okulları’nda verilecek konserde İdil Biret’le aynı sahnede aynı piyanoda çalacaktım, bu ne büyük bir olaydı! Çok heyecanlıydım, acaba beni dinleyecek miydi? Chopin’in 2. Piyano Konçertosu’nu çalıyordum. Dinledi mi bilmiyorum ama o yaşta biri olarak İdil Biret’le aynı konseri ve aynı program notları sayfalarını paylaşmak beni çok gururlandırmıştı. Yıllar geçtikçe İdil Biret'in değerini çok daha fazla anlıyorum; büyük bir icracı, büyük bir piyanist. Aynı zamanda, kadın olması nedeniyle benim için büyük bir örnek. İdil Biret benim gözümde yaşayan bir piyano ansiklopedisidir.
Ayşedeniz Gökçin
Piyanist
Kendisiyle sohbet etmeyi bir ayrıcalık saymışımdır
İdil Hanım dünya çapındaki eşsiz kariyeriyle özellikle biz piyanistlerin baş tacı ve rol modelidir. Onun üstün yeteneği sayesinde açılan burs imkanından, kendisinden sonra yararlananlardan biri olmak, benim için daima bir gurur vesilesi olmuştur. İdil Hanım olağanüstü genişlikte bir repertuvara sahip, çok değerli bir sanatçı ve son derece mütevazı bir insandır. Yoğun konser trafiğimiz nedeniyle nadiren fırsat bulabilsek de, kendisiyle buluşmak ve sohbet etmeyi, bu sayede onun derin kültürü ve araştırmacı yönlerine şahit olmayı her zaman ayrıcalık saymışımdır.
Gülsin Onay
Piyanist
İdil Biret zamanımızın en önemli piyanistlerinden biridir. Çağdaş bestecilerin eserlerine olduğu kadar klasik ve romantik dönemlerin büyük bestecilerinin eserlerine de vakıftır. Bu nedenle Naxos olarak Chopin, Brahms ve Rahmaninof gibi markamızın en önemli bazı solo piyano kayıtları dizilerini kendisine gönül rahatlığıyla emanet ettik. İdil Biret’in üç bestecinin tüm piyano eserleri için doldurduğu bu diziler kayıt tarihinin en önemli çalışmaları arasındaki yerini çoktan almıştır.
Klaus Heymann
Naxos Music Kurucusu
İdil Biret benim için geçmiş kuşağın büyük piyanistlerinin son temsilcisidir. Onun çalışında tınıya gösterdiği özeni duyarız. Her notanın söyleyecek bir sözü, anlatacak bir hikayesi vardır. Yaratıcı ve düşünen bir yorumcu olarak eseri sunuşu bestecinin dehasını arka plana atmaz, aksine onu çalışındaki özgürlük ve özen, çaldığı her besteciyi dinleyiciye ulaştırır. İşte müziğe alçakgönüllükle bağlılık ve saygı İdil Biret'in sanatıdır, bencilliğin hüküm sürdüğü bu çölde bir yudum serin sudur.
Can Çakmur
Piyanist
Tüm Yazarlar
