26.09.2020

Paylaş:

Macar Kültür Merkezi, yirminci yüzyıl Batı müziğine yön vermiş, etnomüzikoloji akımının öncülerinden, farklı halk müzikleri üzerine çalışmış ve Türkiye’de bu alanda eşsiz araştırmalarda bulunmuş Macar besteci Béla Bartók’u ölümünün 75. yılında onun hakkında özel bir video ile anıyor.

1881 doğumlu Bartók, klasik Batı müziği besteciliğinin yanında hem Macar halk ezgisi ve müziği hem de farklı halkların müzikleri üzerine çalıştı. Slovak, Romen, Arap veya Rus halk müziklerini yerinde takip etmek adına bu coğrafyalara seyahat etti. Macar müziğinin oluşumunu ve köklerini araştırırken Macarlara akraba halkların müziklerine de büyük ilgi duydu. Türk halk ezgilerinde ortak noktalar görmesi üzerine ise 1936 senesinde Ankara Üniversitesi Dil Tarih Coğrafya fakültesinin davetlisi olarak Türkiye’ye geldi. İlk olarak İstanbul’a ulaşan Bartók, burada konservatuvarı ziyaret etti. Daha sonra Ankara’ya geçen müzisyene Adnan Saygun bizzat kendisine eşlik etti. Önce Ankara’da sunumlar yapıp konser veren müzisyen sonrasında Saygun’la Anadolu’da halk müzikleri derlemek için yola koyuldu. Sırasıyla Adana, Tarsus ve Mersin’e giden bu ekip Osmaniye’ye vardıklarında burada derinlemesine araştırma yapma kararı aldı.



Bartók’un burada dinlediği ezgiler onu çok heyecanlandırdı çünkü duydukları, eski bir Macar ezgisinin varyantıydı. İstediği asıl saha çalışması böylece başlayan müzisyen yük arabası kiralayıp Çardaklı ve Toprakkale köylerini dolaştı. Türküler söyleyen yöre halkından yüz bir adet ezgi derledi. Onun için Osmaniye’nin önemi, burada göçebe toplulukların yerleşim yeri olmasıydı. Ona göre göç hayatını sürdüren insanlar eski müzik adetlerini devam ettirmekte daha başarılıydı. Fakat ulaşamadığı tek şey, kadınların söylediği ezgilerdi çünkü izin alamamıştı.

New York’tan Pekin’e kadar tüm dünya üzerinde hizmet veren Macar Kültür Merkezleri, bu usta müzisyenin ölüm yıldönümü için özel bir çalışma hazırladı. İstanbul’daki merkez ise, Bartók’un seksen dört yıl önce yaptığı seyahati günümüze taşıyan bir video çekimi gerçekleştirdi. Osmaniye’ye giden ekip Bartók’un ayak izlerini takip ederek bu serüveni kayda aldı. Osmaniye Belediyesi bünyesinde hizmet veren Cebeli Bereket Kültür Merkezi’ndeki müzisyen adına ayrılan anma odasında Etnomüzikoloji Derneği üyesi müzisyenlerden Bartók besteleri seslendirildi. Çekimlerde, Bartók’un ezgiler derlediği Çened Osman’ın yeğeni İbrahim Çened’in görüşlerine yer verildi. Ayrıca Bartók’un dinlemek için izin alamadığı bir “yörük kızı”nın, halk sanatçısı Hatice Abul’un türkülerine söz verildi. Böylece Bartók’un mirası gerçekleşti…



Macar Kültür Merkezi hakkında

Macar Kültür Merkezinin amacı, Macar kültürünün, eğitiminin ve biliminin üstün başarılarının uluslararası düzeyde yaygınlaştırılmasında özel bir rol oynamaktır. Şu anda dünyanın yirmi dört farklı ülkesinde yirmi altı adet Macar Kültür Merkezi faaliyet göstermektedir.

Yurtdışındaki Macar Kültür Merkezleri ağı, Macaristan’da ve yurtdışındaki Macarların kültürel değerlerini, ilişkilerini besler ve inşa eder. Ayrıca bir diğer amacı, Macaristan'ın ve Macar ulusunun kültürel başarılarını ve değerlerini tüm dünyaya sunmaktır. Merkezler Macaristan'ı modern bir ülke olarak tanıtmayı amaçlar; en modern kültürel eğilimlere ayak uyduran, yaratıcılığa ve kültürel çeşitliliğe vurgu yaparak geleneksel değerlerine saygı duyan ve onları beslemeyi amaçlayan bir ülke olarak temsil eder.

Macar kültür faaliyetlerini yurt dışında temsil eden ilk devlet kurumu, Macar Bilim Enstitüsü adıyla İstanbul’da açılmıştır. Osmanlı İmparatorluğu’nun başkentinde arkeolojik ve ortak tarihe yönelik araştırmalar neticesinde kurulan enstitü, yönetim kurulu açılış toplantısını ilk kez 21 Kasım 1916'da gerçekleştirmiştir. Bu tarih böylece, kurumsallaşmış Macar kültür diplomasisinin doğum günü olarak kabul edilmektedir.