02.03.2021
En tanınmış Fransız bestecilerden biri olan Jacques Offenbach, birçok operet bestelemiş fakat en büyük eseri olan Les Contes d’Hoffmann’ın dünya prömiyerini göremeden hayata veda etmiştir. Besteci, eserin sadece prolog ve Olympia perdelerinin orkestrasyonunu bitirebilmiş, kalan perdeler Ernest Guiraud tarafından tamamlanmıştır. Bu hâliyle eser ilk kez 1881 yılında sahnelenmiştir. Doğal olarak, birçok farklı edisyon ortaya çıkmış, esere başka Offenbach eserlerinden yapılan alıntılar olmuş ve net bir versiyon elde etmek zorlaşmıştır. Bu da yetmiyormuş gibi Opéra-Comique’te 1887 yılında çıkan bir yangında eserin tüm orkestral materyali yanmıştır. Operanın ilk sahnelenmesinden neredeyse 100 yıl sonra bile, 1999 yılında yeni ve orijinal besteler bulunmaya devam etmiştir. Neyse ki 2013 yılında Offenbach incelemeleriyle meşhur Jean-Christophe Kech tarafından hazırlanan ve daha önce duyulmamış bazı orijinal müziklerin de olduğu son bir versiyon hazırlanmıştır.
John Schlesinger’in rejisiyle ilk kez 1980 yılında sahnelenen bu yapım, o yıldan beri Covent Garden’ın repertuvarında bulunuyor. Hatta aynı yapımın, Placido Domingo’nun da yer aldığı bir başka kaydının DVD’si de mevcut. Yapım 2016 yılında son kez sahnelenmiş ve Daniel Dooner aynı rejiyi olabildiğince uygulamış.
Sahneleme, özellikle koronun yerleştirilmesi; neredeyse her bir koro üyesine ayrı bir mizansen verilmesi, kalabalık sahneleri çok canlı kılmış. Klasik tarzda sahnelenen eserin William Dudley tarafından yapılan dekorları çok gösterişli detaylarla dolu. Maria Björnson’un kostümleri ise tam bir görsel şölen. Yaklaşık iki buçuk üç saat süren eserde dekor, kostüm ve sahneleme sayesinde zamanın nasıl geçtiği anlaşılmıyor bile.
Vittorio Grigolo, gerek parlak sesi gerek rejisterler arasında ton değişimi olmadan en pesten en tize kadar aynı çizgide ilerlemesi, tutkulu, ateşli oyunculuğuyla günümüz tenorlarının en önemlilerinden biri olduğunu bir kez daha kanıtlıyor. Tenor repertuvarındaki gerek tamperaman gerekse vokal olarak en zor rollerden biri olan Hoffmann rolünü günümüzde daha iyi canlandıracak birini bulmak oldukça zor.
Ne yazık ki aynı övgüleri Thomas Hampson için söylemek zor. Hampson, çok deneyimli ve çok akıllı bir şarkıcı; Dietrich Fischer-Dieskau’dan sonra repertuvarı en geniş, en fazla dilde ve stilde şarkı söyleyen sanatçı… Lied yorumları ve kariyerinin ilk dönemlerinde söylediği operalar ile belki de son 30 yılın en önemli sanatçılarından biri. Fakat yıllar ve sesinin kaldırabileceğinden daha ağır eserlere yönelmesi (Tosca, Otello, Macbeth, Wozzeck ilk aklıma gelenler) etkisini oldukça hissettiriyor. Dört şeytan karakterini canlandıran Hampson’ın pes tonlarının içi boş geldiği için hem etkisiz oluyor hem de neredeyse duyulmuyor. Orta tonların sıcaklığı ve yumuşaklığı duruyor fakat bu da şeytan karakterine uymuyor. Tiz tonlar ise armoniklerini yitirmiş ve dağınık geliyor. Fakat vokal olarak yaşadığı sıkıntıyı muhteşem sahne duruşu ve usta müzisyenliğiyle bir dereceye kadar fark ettirmiyor.
Offenbach her üç (prologdaki Stella’yı da sayarsak her dört) kadın karakterin de aynı sanatçı tarafından söylenmesini istemiştir. Geçen yüzyılda özellikle Beverly Sills, Edita Gruberova, Anna Moffo, Anja Silja, Virginia Zeani ve Joan Sutherland bu güç işi büyük bir başarıyla üstlenen sopranolar arasındadır. Özellikle Joan Sutherland ve Beverly Sills’in yorumları efsaneleşmiştir. Bu prodüksiyonda her kadın kahraman başka bir şarkıcı tarafından canlandırılıyor. Olympia rolünde Sofia Fomina keskin hareketleri ve görüntüsüyle gerçek bir porselen bebeği andırıyor. Parlak ses rengi, stakatolarının rahatlığı etkileyici olsa da zaman zaman ajiliteler temiz değil ve entonasyon ender de olsa sıkıntılı.
Giulietta rolündeki mezzosoprano Christine Rice, güzel bir sese sahip fakat tiz tonları sağlam değil. Özellikle Si bemollerde sesini neredeyse marke pozisyonuna alıyor. Oyununda bir tutku yok, bir önceki prodüksiyonun Agnes Baltsa’sını bir hayli özletiyor.
Antonia rolündeki Sonya Yoncheva gerçekten muhteşem bir Antonia olmuş. Yuvarlak sesi, parlak tizleri, Grigolo ile tam bir uyum içinde tınlıyor. Tesitür olarak gerçekten bir sopranoyu zorlayan besteleme şekline rağmen müzikte hiçbir fedakarlığa kaçmadan çok güzel müzik yaparak hem sahnesel hem de vokal olarak harika bir Antonia. Özellikle bu perdenin final üçlüsü büyük bir başarı ve ustalıkla söylenmiş.
Nicklausse rolündeki Kate Lindsey çok iyi bir oyuncu. Tiz tonları çok rahat fakat orta ve pes tonlarda sesin rengi değişiyor, suni bir koyuluk geliyor ve ses parlaklığını yitirip gırtlakta kapalı bir tonda duyuluyor. Bu sebeplerle acaba yüksek mezzo repertuvarı söyleyen bir soprano mu diye düşündürüyor kendisi için.
Evelino Pido esere büyük bir tutku ve dinamizm getirmiyor. Mükemmel Covent Garden orkestra ve korosundan çok daha fazla nüans bulunabilirdi kanımca.
Daha önceki DVD versiyonu ile kıyaslandığında sahneler çok daha karanlık ve neredeyse detayların görünmediği bir çekim olmuş. Bunun sebebi aradan 36 yıl geçtiği için yapılan değişiklikler mi yoksa önceki ve şimdiki çekim özelliği farklılığı mı, onu anlamak biraz güç.
Özellikle Grigolo, Yoncheva, gösterişli dekor kostüm tasarımı ve detaylı bir reji için alınabilecek bir DVD kaydı olduğunu düşünüyorum.
Jacques Offenbach
Les Contes d’Hoffmann
Evelino Pido (şef)
Royal Opera House
Sony Classical, 2017
****
